💁 ઇસ્લામમાં ઈમાનની અસલી ઓળખ અને માપદંડ: ન્યાય, સત્ય અને સમાજસેવાની ક્રાંતિમાં છે.

 

💁 ઇસ્લામમાં ઈમાનની અસલી ઓળખ અને માપદંડ: ન્યાય, સત્ય અને સમાજસેવાની ક્રાંતિમાં છે.  

   ઇસ્લામમાં ઈમાન ફક્ત રીતિરિવાજો અથવા બાહ્ય ઇબાદતો સુધી મર્યાદિત નથી. કુરાન અને હદીસો દ્વારા સ્પષ્ટ થાય છે કે સાચું ઈમાન ન્યાય, સચ્ચાઈ અને સમાજ પ્રત્યેની જવાબદારીમાં પ્રગટ થાય છે. *સૂરહ અલ-બકરહ (2:177)*માં ઈમાનની વ્યાખ્યા આપતાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ન્યાયપૂર્ણ વર્તન, સાર્વજનિક સુવિધાઓ ઉભી કરી ગરીબોની મદદ અને સત્યનો આગ્રહ જ પુખ્તા(મજબૂત )ઈમાનની ઓળખ અને અલામત છે.  

ઈમાનની તાકાત: ઇતિહાસ સાક્ષી 

    1857ના સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામમાં મુસલમાન આલિમો અને સામાન્ય જનતાએ અંગ્રેજોના જુલ્મ, ભ્રષ્ટાચાર અને અન્યાય વિરુદ્ધ જબરદસ્ત પ્રતિકાર કર્યો. મૌલાના ફઝલ-એ-હક ખૈરાબાદી, ઇમાદાદ સાહેબ અને અન્ય ધાર્મિક નેતાઓએ લોકોને *"ઈમાનની તાકાત"* થકી જ એકજૂટ કર્યા, જેથી ભારતના બહુવિધ ધર્મોના લોકો સાથે મળીને અંગ્રેજોની ગુલામી, ભ્રષ્ટાચાર અને અન્યાય વિરુદ્ધ લડી શક્યા. 61 હજાર આલીમો અને મુસલમાનો શહીદ થયા અને આખો દેશ જાગૃત થયો અને *"રિપ્લે"* (ક્રાંતિ) સર્જાઈ. આ ઈતિહાસ સાબિત કરે છે કે જ્યારે મુસલમાનોમાં ઈમાનનું સાચું સ્તર હોય, ત્યારે તેઓ અન્યાય વિરુદ્ધ શાંતિ, ન્યાય અને એકતાની લડાઈ લડવા સક્ષમ બને છે.  

ઈમાનની નબળાઈ: ચાપલુસી અને ગુલામીની માનસિકતા  

    પરંતુ જ્યારે ઈમાન કમજોર થાય છે અને ફક્ત દેખાવા પૂરતું રહે છે, ત્યારે મુસ્લિમ સમાજમાં એક *નાનો પરંતુ પ્રભાવશાળી વર્ગ* ઉભો થાય છે જે મોટા વર્ગને ચાપલુસી, ખુશામત અને ગુલામીમાં જીવવાની આદત પાડે છે. આવી સ્થિતિમાં લોકો સત્તા પાસે નમી જાય છે, અન્યાયને સામે ઊભા રહેવાની હિંમત ખોઈ બેસે છે અને સમગ્ર સમાજનું ભવિષ્ય અંધકારમય બની જાય છે.  

    હદીસમાં પયગંબર (સ.અ.વ.) એ ચેતવણી આપી છે:  

*"સૌથી ખરાબ લોકો તે છે જે લોકો ચાપલુસી કરવા લાગે, એકબીજાની ખુશામત કરે અને સત્ય બોલવાની હિંમત ખોઈ બેસે."* (મુસનદ અહમદ)  

    આવી પરિસ્થિતિમાં ઈમાનની ખરી કસોટી એ છે કે *શું આપણે સત્તા, હોદ્દા અથવા સામાજિક દબાણને ડરીને સત્ય છુપાવીએ છીએ?* કુરાનમાં સ્પષ્ટ ફરમાન છે:  

*"અન્યાય, ભ્રષ્ટાચાર આગળ મૌન ન રહો, નહીંતો તમારા સારા કર્મો નિષ્ફળ જશે."* (સૂરહ અલ-માઇદા 5:8)  

ભ્રષ્ટાચાર અને અન્યાય વિરુદ્ધ ઇસ્લામી સ્થિતિ  

    હદીસ (સહીહ મુસ્લિમ)માં પયગંબર મુહમ્મદ (સ.અ.વ.) બુરાઈ, ભ્રષ્ટાચાર અને અન્યાયને *"હાથ, જબાન અથવા દિલથી"* રોકવાની ફરજ બતાવે છે. ભ્રષ્ટાચાર—જેમાં સત્તાનો દુરુપયોગ, હોદ્દા અને સત્તાની તાકાતથી સાર્વજનિક અને જાહેર સંપત્તિની લૂંટ અને લોકોને ઠગવાની વૃત્તિ સામેલ છે—એ ઈમાનની ખોટ સમાન ગણવામાં આવે છે. *સૂરહ અલ-ઇમરાન (3:104)*માં ઈમાનવાળાઓને *"ભલાઈની આજ્ઞા અને બૂરાઈથી રોકવા"*નો આદેશ આપવામાં આવ્યો છે.  

ઇબાદત અને સમાજિક જવાબદારીનો સંબંધ

       હજ, નમાજ-રોજા જેવી ઇબાદતો ત્યારે જ અસરકારક બને છે જ્યારે તે સમાજમાં ન્યાય, સમાનતા અને દયાની ભાવના વધારે. પયગંબર (સ.અ.વ.) નો ફરમાન છે: *"લોકોને દુઃખ અને ધોકો આપનાર સાચા મોમીન નથી."* (સહીહ બુખારી). એટલે કે, ઈમાનની પરીક્ષા મસ્જિદની ચાર દિવાલોમાં નહીં, પણ સમાજમાં આપણા વર્તન અને જવાબદારીથી થાય છે.  

નિષ્કર્ષ: ઈમાનની ક્રાંતિકારી શક્તિ

      1857ની લડાઈ દર્શાવે છે કે *ઈમાનની સાચી તાકાત* એ શાંતિ, ન્યાય અને સામૂહિક પ્રતિકારની શક્તિ છે. જ્યારે મુસલમાનો અને અન્ય સમુદાયો સાચા ઈમાનથી એકઠા થાય, ત્યારે જુલ્મ, ભ્રષ્ટાચાર અને અન્યાયનો અંત શક્ય છે. પરંતુ જ્યારે ઈમાન દેખાવા પૂરતું રહે અને ચાપલુસી, ગુલામીની માનસિકતા પ્રબળ બને, ત્યારે સમાજનું પતન થાય છે.  

*સાચું ઈમાન એ ક્રાંતિ છે* — જે માત્ર મસ્જિદમાં થતી ઈબાદત અને પ્રાર્થનામાં નહીં, પણ ન્યાય માટે ઊભા રહેવાની હિંમત, સત્ય બોલવાની શક્તિ અને સામૂહિક જવાબદારીમાં પ્રગટ થાય છે. જો આપણે આજે પણ ઇસ્લામના આ મૂળ સિદ્ધાંતો પર ચાલીએ, તો દુનિયામાંથી અન્યાય અને ભ્રષ્ટાચારનો અંત શક્ય છે.